Dinsdag 22 januari 2019 |19:45 | Instituto Cervantes | Domplein 3, Utrecht |
In Polen en Hongarije staat de liberale democratie onder druk sinds de PiS-partij (2015) en Fidesz (2010) aan de macht zijn gekomen. Rechtbanken worden lamgelegd, media overgenomen door bevriende oligarchen en kritische universiteiten en ngo’s gesloten. Viktor Orbán (Hongarije) en Jaroslaw Kaczyński (Polen) lijken zich door niemand te laten stoppen in hun ‘conservatieve revolutie’, ook niet door strafprocedures (‘artikel-7’) uit Brussel of vermaningen van Frans Timmermans.
Het resultaat is een ‘Frankenstaat’, naar een begrip dat Kim-Lane Scheppele van de universiteit van Princeton bedacht. De Frankenstaat is geen dictatuur en geen liberale democratie. In een dictatuur worden tegenstanders opgesloten en opent de politie het vuur op betogers. Moderne autocraten doen het anders. Ze hebben geleerd van fouten in het verleden. Met het wetboek in de hand plaatsen ze checks & balances buiten werking, zonder dat de façade van de democratie – vrijheid van meningsuiting, vrije verkiezingen – in elkaar tuimelt.
Hoe creëer je zo’n Frankenstaat? Waarom blijven Kaczyński en Orbán ondanks alles geliefd bij gewone Polen en Hongaren? En hoe moet de Europese Unie met de Frankenstaten omgaan?
Jenne Jan Holtland is sinds 2016 correspondent Centraal- en Oost-Europa voor de Volkskrant, en woont in de Poolse hoofdstad Warschau.
Geïnteresseerd in lezingen? Bekijk hier ons volledige lezingenprogramma!